Na pytania naszych Czytelników przesyłane do redakcji odpowiada Agnieszka Szulakowska.

Jakie konsekwencje dla wykonawcy może nieść podanie nieprawdziwych informacji?

Złożenie nieprawdziwych informacji przez wykonawcę w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego może mieć dla niego poważne konsekwencje. Obecnie zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 16 i 17 pzp zamawiający zobowiązany jest do wykluczenia z postępowania wykonawcy, który:

• w wyniku zamierzonego działania lub rażącego niedbalstwa wprowadził zamawiającego w błąd przy przedstawieniu informacji, że nie podlega wykluczeniu, spełnia warunki udziału w postępowaniu lub obiektywne i niedyskryminacyjne kryteria (zwane „kryteriami selekcji”) lub który zataił te informacje lub nie jest w stanie przedstawić wymaganych dokumentów, oraz
• w wyniku lekkomyślności lub niedbalstwa przedstawił informacje wprowadzające w błąd zamawiającego, mogące mieć istotny wpływ na decyzje podejmowane przez zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia.

Przesłanki z art. 24 ust. 1 pkt 16 i 17 pzp są przesłankami obligatoryjnymi wykluczenia na gruncie obowiązującej ustawy, co oznacza, że zamawiający nie może odstąpić od czynności wykluczenia wykonawcy, który przedstawił informacje wprowadzające zamawiającego w błąd. Ponadto wykluczenie wykonawcy następuje, jeżeli zdarzenie miało miejsce w prowadzonym postępowaniu. Należy zwrócić uwagę, że pierwsza z omawianych przesłanek dotyczy wprowadzenia w błąd zamawiającego przy wykazywaniu braku podstaw do wykluczenia, spełniania warunków lub kryteriów selekcji. Z kolei druga przesłanka dotyczy innych przypadków niż związane ze spełnianiem warunków udziału w postępowaniu, kryteriów selekcji i brakiem podstaw do wykluczenia. Chodzi o sytuacje, kiedy złożenie nieprawdziwych informacji mogło mieć istotny wpływ na decyzje podejmowane przez zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.

Celem powyższych przepisów jest ochrona zamawiającego przed nieuczciwym, a także nieprofesjonalnym działaniem wykonawców, którzy – decydując się na udział w postępowaniu – powinni dołożyć należytej staranności w weryfikacji składanych dokumentów, szczególnie tych, które otrzymują od osób trzecich. Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z 2 lutego 2018 r. (KIO 113/18, KIO 116/18) podkreśliła, że „przepisy te stanowią sankcję dla nieuczciwych bądź niedbałych wykonawców. Celem tej regulacji jest zmuszanie wykonawców do zachowywania należytej staranności i uczciwego postępowania wobec zamawiającego, pod rygorem wykluczenia z postępowania”.

Jakie przesłanki muszą wystąpić, żeby zamawiający mógł zastosować art. 24 ust. 1 pkt 16 pzp?

Aby zamawiający mógł skorzystać z regulacji art. 24 ust. 1 pkt 16 pzp, muszą wystąpić następujące przesłanki:

1. wykonawca przedstawił informacje niezgodne z rzeczywistością (podał nieprawdziwe informacje lub zataił określone informacje, np. związane z przesłankami wykluczenia wykonawcy z postępowania lub spełniania warunków udziału w postępowaniu);
2. informacje przedstawione przez wykonawcę wprowadziły w błąd zamawiającego;
3. błąd ten polegał na przyjęciu przez zamawiającego, że wykonawca np. nie podlega wykluczeniu lub spełnia warunki udziału w postępowaniu;
4. przedstawienie informacji musi być wynikiem zamierzonego działania lub rażącego niedbalstwa.

Jak stwierdziła Izba w wyroku z 15 kwietnia 2019 r. (KIO 595/19): „Podstawa wykluczenia określona w art. 24 ust. 1 pkt 16 Pzp może być zastosowana wtedy, gdy wykonawca zamierza wprowadzić zamawiającego w błąd, a więc jego działanie cechuje wina umyślna, zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym. Zamiar bezpośredni występuje wtedy, gdy wykonawca chce wprowadzić zamawiającego w błąd, natomiast zamiar ewentualny wtedy, gdy nie chce, ale przewidując możliwość wprowadzenia w błąd, godzi się na to. Poza tym ta podstawa wykluczenia może być zastosowana także wtedy, gdy działanie wykonawcy charakteryzuje rażące niedbalstwo. Nie jest to już wina umyślna, lecz kwalifikowana postać winy nieumyślnej zakładająca, że osoba podejmująca określone działania powinna przewidzieć ich skutki. Od zwykłej winy nieumyślnej różni się tym, że przewidzenie było tak oczywiste, iż graniczy z celowym działaniem”.

Należy pamiętać, że klasyfikacja danego działania wykonawcy jako zamierzonego lub noszącego znamiona rażącego niedbalstwa musi przebiegać na podstawie konkretnego stanu faktycznego, po wszechstronnym i dokładnym zbadaniu i ocenie wszystkich okoliczności towarzyszących.

[...]

Agnieszka Szulakowska
doradca, praktyk, prawnik; kierownik wydziału zamówień publicznych i funduszy zewnętrznych w jst, członek zarządu OSKZP