Wspólne udzielanie zamówień stanowi realizację zasady efektywności udzielania zamówień publicznych, gwarantując przestrzeganie nie tylko zasady legalizmu, ale także racjonalności i ekonomiki działania.

Niezależnie od tego, czy postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego było prowadzone na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (dalej: pzp z 2004 r.), czy też jest prowadzone w myśl przepisów ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (dalej: nowe pzp), każdy dysponent środków publicznych zobowiązany jest do przestrzegania zapisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: ufp). Zgodnie z art. 44 ust. 3 pkt 1 ufp wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnieciu założonych celów. Powszechnie zasada ta określana jest mianem efektywności wydatkowania środków publicznych. Stanowi ona fundament gospodarowania środkami publicznymi. Jednak z uwagi na brak odpowiednich regulacji w pzp z 2004 r. jej znaczenie było bagatelizowane, zarówno przez zamawiających, jak i przez organy kontrolujące. Ponadto w stosunku do części zamawiających przepisy ufp nie mają w ogóle zastosowania (np. w stosunku do niektórych zamawiających sektorowych), stąd też w procesie udzielania zamówienia publicznego prym wiodła zasada legalizmu. Zarówno osoby odpowiedzialne za procedurę udzielania zamówienia publicznego, jak i kontrolujący w swoich działaniach byli nastawieni na weryfikację zgodności realizowanych czynności z obowiązującymi przepisami prawa, natomiast efektywność wydatkowania środków publicznych w procesie zamówień publicznych często nie była w ogóle brana pod uwagę. Przepisy nowego pzp wprowadzają w tym zakresie znaczące zmiany.

Nowa zasada udzielania zamówień publicznych

Osoby zajmujące się na co dzień zamówieniami publicznymi, czy to w instytucjach zamawiających, czy po stronie wykonawców, przygotowując się do stosowania przepisów nowego pzp, skupiały się przeważnie na takich aspektach jak: wprowadzenie nowego trybu podstawowego w trzech możliwych wariantach, elektronizacja zamówień publicznych, klauzule abuzywne w umowach o zamówienie publiczne, zamówienia bagatelne (ostatecznie niewprowadzone do porządku prawnego). Znacznej części praktyków umknęła równie ważna, o ile nie ważniejsza niż wskazane powyżej, kwestia, określona w art. 17 ust. 1 nowego pzp. Zgodnie z tym przepisem zamawiający udziela zamówienia w sposób zapewniający:

1. najlepszą jakość dostaw, usług oraz robót budowlanych, uzasadnioną charakterem zamówienia, w ramach środków, które zamawiający może przeznaczyć na jego realizację, oraz
2. uzyskanie najlepszych efektów zamówienia, w tym efektów społecznych, środowiskowych oraz gospodarczych, o ile którykolwiek z tych efektów jest możliwy do uzyskania w danym zamówieniu, w stosunku do poniesionych nakładów.

Jak można przeczytać w uzasadnieniu do nowego pzp, ustawodawca zasadniczo utrzymał dotychczasowy katalog zasad udzielania zamówień publicznych, lecz wzbogacił go o zasadę efektywności ekonomicznej, która wyraża się w obowiązku udzielenia zamówienia w sposób zapewniający zarówno najlepszą jakość przedmiotu zamówienia w stosunku do środków, które zamawiający może przeznaczyć na jego realizację, jak i najlepszy stosunek nakładów do efektów, w tym efektów społecznych, środowiskowych i gospodarczych.

Wprowadzenie zasady efektywności do regulacji nowego pzp wymusza na zamawiającym zmianę dotychczasowego podejścia oraz zobowiązuje go do głębszej refleksji obejmującej nie tylko kwestie przestrzegania obowiązujących norm, ale także efektywność działań – zarówno w skali mikro, jak i makro.

Zamawiający, dostosowując swoje wewnętrzne regulacje do nowo obowiązujących przepisów, musi nie tylko zmodyfikować procedury, tak aby były zgodne z nowym pzp, ale też dokonać ich przeglądu pod względem efektywności wydatkowania środków publicznych. Działania te są szczególnie istotne w jednostkach samorządu terytorialnego, na który składa się szereg jednostek podległych, spółek miejskich. Zatem przedstawiciele urzędów gmin i miast muszą zastanowić się nad efektywnością udzielania zamówienia publicznego nie tylko w odniesieniu do ich urzędu, ale także z uwzględnieniem interesu całej gminy.

Wspólne udzielanie zamówień publicznych

Zarówno poprzednio obowiązująca ustawa, jak i nowe pzp określają możliwość wspólnego udzielania zamówień publicznych. Zgodnie z art. 38 ust. 1 nowego pzp zamawiający mogą wspólnie:

• przygotować lub przeprowadzić postępowanie o udzielenie zamówienia lub zorganizować konkurs;
• udzielić zamówienia;
• zawrzeć umowę ramową;
• ustanowić dynamiczny system zakupów;
• udzielić zamówienia na podstawie umowy ramowej lub objętego dynamicznym systemem zakupów.

Podstawą do udzielania zamówień wspólnych jest zawarcie stosownego porozumienia przez dwóch lub więcej zamawiających. Zakres wspólnego działania obejmuje zarówno etap przygotowania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, jak i jego przeprowadzenia. Niestety ustawodawca nie rozwiał wątpliwości pojawiających się na gruncie wcześniej obowiązujących przepisów. Po pierwsze, wspomniany przepis wskazuje, że zamawiający mogą wspólnie przygotować lub przeprowadzić postępowanie o udzielenie zamówienia. Zatem czytając literalnie przepisy, można się zastanawiać, czy zamawiający mogą wspólnie i przygotować, i przeprowadzić postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego. W świetle dotychczasowej wykładni przepisów oraz literatury przedmiotu taki zakres wspólnego działania jest dopuszczalny, jednak szkoda, że nowe przepisy nie uregulowały tej kwestii wprost. Kolejna wątpliwość związana jest z możliwością wskazania spośród zamawiających wspólnych tego, który udzieli zamówienia w imieniu wszystkich zamawiających. Również opierając się na dotychczasowych doświadczeniach, należy uznać takie rozwiązanie za dopuszczalne. Wymaga ono udzielenia dodatkowych stosownych pełnomocnictw na podstawie przepisów ogólnych.

[...]

Michał Zastrzeżyński
zastępca Prezydenta Miasta Sosnowca, odpowiedzialny m.in. za proces udzielania zamówień publicznych

Jarosław Rokicki
adiunkt na Wydziale Administracji i Prawa WSH w Sosnowcu; naczelnik Wydziału Zamówień Publicznych w Urzędzie Miejskim w Dąbrowie Górniczej