W minionym roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał 12 wyroków dotyczących zamówień publicznych. Były one efektem rozpatrywania zapytań prejudycjalnych zadanych przez sądy krajowe państw członkowskich UE.

Niniejszy artykuł stanowi drugą część opracowania, które zostało zamieszczone w poprzednim numerze miesięcznika. W pierwszej części omówiono sześć spośród dwunastu orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: Trybunał, TSUE) wydanych w ciągu ubiegłego roku, a dotyczących kwestii związanych z udzielaniem zamówień publicznych. Nałożenie grzywny w wyniku niezgodnej z prawem modyfikacji umowy (interpretacja unijnych dyrektyw – orzeczenie z 14 maja 2020 r., C-263/19 – Węgry) W odpowiedzi na pytanie zadane przez sąd krajowy Trybunał orzekł, że unijne dyrektywy dotyczące zamówień publicznych nie stoją na przeszkodzie przepisom krajowym, które w ramach postępowania odwoławczego wszczętego z urzędu przez organ nadzorczy pozwalają przypisać naruszenie i wymierzyć grzywnę nie tylko instytucji
zamawiającej, lecz również wykonawcy zamówienia, w przypadku gdy przy zmianie umowy o udzielenie zamówienia w trakcie realizacji tego zamówienia pominięto w sposób niezgodny z prawem zasady udzielania zamówień publicznych. Trybunał dodał jednak, że „jeżeli przepisy krajowe przewidują taką możliwość, procedura odwoławcza musi być zgodna z prawem Unii, w tym z jego zasadami ogólnymi, jeżeli dane zamówienie publiczne samo wchodzi w zakres przedmiotowy stosowania dyrektyw w sprawie zamówień publicznych, czy to ab initio, czy też w następstwie jego niezgodnej z prawem zmiany”. Bezwzględne wykluczenie z ubiegania się o koncesję (art. 38 ust. 9 dyrektywy 2014/23/ UE – wyrok z 1 czerwca 2020 r., C-472/19 – Francja) Vert Marine, spółka specjalizująca się w zarządzaniu na zlecenie obiektami sportowymi i rekreacyjnymi, złożyła skargę na dorozumiane odrzucenie przez premiera Francji złożonego przez spółkę wniosku o uchylenie przepisów prawa krajowego, implementującego dyrektywę 2014/23/UE. Spółka podnosiła, iż rzeczone przepisy krajowe zakazujące wykonawcom objętym obligatoryjną podstawą wykluczenia brania udziału w postępowaniach o udzielenie koncesji przez pięć lat, w połączeniu z brakiem jakiejkolwiek możliwości wykazania przez takich wykonawców podjęcia środków zaradczych, są sprzeczne z dyrektywą 2014/23/UE. Rozpatrująca skargę Rada Stanu powzięła podobną wątpliwość i dlatego zwróciła się do TSUE z zapytaniem, czy przepisy te są zgodne z dyrektywą. W rozważaniach nad zadanym pytaniem prejudycjalnym Trybunał zauważył, że:

• dyrektywa 2014/23/UE gwarantuje oferentowi możliwość przedstawienia dowodów, „że przyjęte przez niego środki są wystarczające do wykazania jego rzetelności pomimo istnienia odpowiedniej podstawy wykluczenia, a jeżeli takie dowody zostaną uznane za wystarczające, dany wykonawca nie zostaje wykluczony z postępowania o udzielenie koncesji” (pkt 16 orzeczenia);
• skoro dyrektywa przyznaje oferentom określone prawo, to państwa członkowskie w toku jej implementacji do swoich krajowych porządków prawnych powinny to prawo zagwarantować (pkt 17);
• prawo do przedstawienia środków zaradczych nie przysługuje jednakże oferentowi „wykluczonemu prawomocnym wyrokiem z udziału w postępowaniach o udzielenie zamówienia lub koncesji przez cały okres wykluczenia określony w wyroku” (pkt 18); przy czym zakwestionowane przez Vert Marine zapisy prawa krajowego nie są związane z tą przesłanką wykluczenia (pkt 19–24).

Trybunał orzekł na tej podstawie o niezgodności przepisów prawa krajowego z dyrektywą 2014/23/UE: „Art. 38 ust. 9 dyrektywy 2014/23/UE z dnia 26 lutego 2014 r. należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych, które nie przyznają wykonawcy skazanemu prawomocnym wyrokiem za jedno z przestępstw, o których mowa w art. 38 ust. 4 tej dyrektywy, i z tego powodu objętego z mocy prawa zakazem udziału w postępowaniach o udzielenie koncesji, możliwości przedstawienia dowodów, że podjął środki zaradcze umożliwiające wykazanie swojej rzetelności”. Dodatkowo TSUE wskazał, że zgodne z dyrektywą jest to, aby organ sądowy badał „właściwy charakter środków zaradczych” przyjętych przez oferenta oraz aby rzeczony organ sądowy mógł zwolnić oferenta z zakazu udziału w postępowaniu o udzielenie koncesji, jeżeli stwierdzi on, że przyjęte przez oferenta środki zaradcze są właściwe.

[...]

Zbigniew Raczkiewicz
kierownik sektora przetargów Urzędu Publikacji Unii Europejskiej; doktor nauk ekonomicznych specjalizujący się w problematyce zamówień publicznych