Podstawa prawna do wyciągnięcia względem beneficjenta konsekwencji finansowych, w tym z tytułu nieprawidłowości związanych z udzielaniem zamówień publicznych, została szczegółowo uregulowana zarówno w przepisach Unii Europejskiej, jak i w krajowych przepisach rangi ustawowej.

Beneficjenci środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej obowiązani są do tego, by podczas realizacji przedsięwzięć (projektów) objętych wsparciem spełnić szereg wymogów. Jednym z nich jest odpowiednie udzielanie zamówień publicznych. W przypadku gdy beneficjenci w toku postępowań o udzielenie zamówień publicznych – odpowiednio: w toku realizacji przedmiotu zamówienia przez wykonawcę – dopuszczą się nieprawidłowości związanych z naruszeniem ustawy Prawo zamówień publicznych (dalej: pzp), wówczas ponoszą za to negatywne konsekwencje finansowe (korekty finansowe).
Podstawa prawna do wyciągnięcia względem beneficjenta konsekwencji finansowych, w tym z tytułu nieprawidłowości związanych z udzielaniem zamówień publicznych, została szczegółowo uregulowana zarówno w przepisach Unii Europejskiej, jak i w krajowych przepisach rangi ustawowej, a ściślej – w ustawie z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (tekst jedn. DzU z 2020 r., poz. 818; dalej: ustawa wdrożeniowa).

Z pola widzenia nie może przy tym zniknąć okoliczność, że w myśl art. 206 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 869 ze zm.; dalej: ufp) szczegółowe warunki dofinansowania projektu określa umowa o dofinansowanie, zgodnie zaś z art. 207 ust. 2 pkt 8 ufp umowa o dofinansowanie określa m.in. „warunki i terminy zwrotu środków, w tym środków nieprawidłowo wykorzystanych lub pobranych w nadmiernej wysokości lub w sposób nienależny”. Taki stan rzeczy prowadzi niekiedy do sytuacji, w której warunki (przesłanki) zwrotu środków określone przez właściwe instytucje (instytucje zarządzające, instytucje pośredniczące czy instytucje wdrażające) odpowiedzialne za poszczególne programy operacyjne, w tym regionalne programy operacyjne, są odmienne, a niekiedy wręcz dalece odmienne od tych, które zostały przyjęte przez prawodawcę unijnego, a także krajowego.

Podstawa do nałożenia korekty finansowej w prawie UE

Materialnoprawną (merytoryczną) podstawę do nałożenia korekty finansowej określono w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (DzUrz UE L 347 z 20.12.2013, s. 3420 i n. ze zm.; dalej: rozporządzenie 1303/2013). Artykuł 143 ust. 2 tego rozporządzenia stanowi, że do anulowania całości lub części dofinansowania dojdzie wówczas, gdy w projekcie wystąpi nieprawidłowość. Pojęcie nieprawidłowości prawodawca unijny wprowadził do obrotu prawnego w art. 2 pkt 36 rozporządzenia 1303/2013, wskazując, że „nieprawidłowość” oznacza każde naruszenie prawa unijnego lub prawa krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie EFSI, które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem.

Podstawa do nałożenia korekty finansowej w prawie krajowym

W słowniczku pojęć określonym w ustawie wdrożeniowej zdefiniowano „nieprawidłowość indywidualną” jako tę, o której mowa w art. 2 pkt 36 rozporządzenia 1303/2013 (zob. art. 2 pkt 14 ustawy wdrożeniowej). Na marginesie: z racji tego, że definicję legalną ustanowiono w akcie prawa UE mającym rangę rozporządzenia, prawodawca krajowy nie był uprawniony do odmiennego zdefiniowania nieprawidłowości, albowiem „jeżeli dana dziedzina jest uregulowana w rozporządzeniu, to zasadniczo kompetencja państw członkowskich do stanowienia prawa w tej dziedzinie wygasa”1.

Artykuł 24 ust. 1 ustawy wdrożeniowej stanowi, że stwierdzenie nieprawidłowości powoduje, po stronie właściwej instytucji, powstanie obowiązku podjęcia m.in. działań, o których mowa w ust. 9. W przepisie tym jest natomiast mowa o – odpowiednio – pomniejszeniu (w przypadku, w którym nieprawidłowość stwierdzona zostanie przed zatwierdzeniem wniosku o płatność) lub odzyskaniu nieprawidłowo wydatkowanych środków (w przypadku, w którym nieprawidłowość została stwierdzona już po zatwierdzeniu wniosku o płatność).

[...]

Grzegorz Karwatowicz
prawnik, ekspert w zakresie prawa zamówień publicznych i prawa UE, of counsel w GWW Legal