Omawiamy pułapki, na jakie może się natknąć zamawiający przy ocenie dokumentu ubezpieczenia potwierdzającego warunek udziału w postępowaniu dotyczący zdolności ekonomicznej i finansowej.

Żaden zamawiający nie jest zobowiązany do tego, by umożliwiać udział w postępowaniu każdemu wykonawcy funkcjonującemu w danej branży. Krąg wykonawców, którzy mogą ubiegać się o dane zamówienie publiczne, może zostać ograniczony poprzez sformułowanie przez zamawiającego warunków udziału w postępowaniu odnoszących się do różnych aspektów funkcjonowania przedsiębiorców, m.in. do ich zdolności technicznych (dysponowanie odpowiednim sprzętem i zasobami kadrowymi) albo ekonomicznych i finansowych (posiadanie środków finansowych na rachunku bankowym, zdolności kredytowej na odpowiednim poziomie czy posiadanie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej na określoną wartość). Zarówno w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (dalej: pzp z 2004 r.) – zob. art. 22c ust. 1 pkt 3, jak i w ustawie z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (dalej: nowe pzp) – zob. art. 115 ust. 1 pkt 3, prawodawca umożliwia ocenę sytuacji finansowej lub ekonomicznej wykonawcy przez wymaganie od tego wykonawcy m.in. posiadania odpowiedniego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Doszczegółowieniem tego przepisu, w stanie prawnym obowiązującym na dzień publikacji niniejszego artykułu, jest rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia (dalej: rozporządzenie w sprawie dokumentów). W jego § 2 ust. 2 pkt 4 czytamy, że w celu potwierdzenia spełniania przez wykonawcę warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji dotyczących sytuacji ekonomicznej lub finansowej zamawiający może żądać dokumentów potwierdzających, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia na sumę gwarancyjną określoną przez zamawiającego.

Cel przedłożenia dokumentu

Dokumenty składane na etapie oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu mają na celu tylko i wyłącznie ocenę sytuacji ekonomicznej i finansowej potencjalnego wykonawcy, a nie ubezpieczenie planowanego do zlecenia przedmiotu zamówienia. Wykonawca, który jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej przez siebie działalności, uwierzytelnia swój status profesjonalisty odpowiedzialnie funkcjonującego w danej branży. Posiadanie ubezpieczenia świadczy o tym, że wykonawca ma możliwość poniesienia określonych kosztów w celu uzyskania ubezpieczenia („stać go”), a także możliwość uzyskania ubezpieczenia jako takiego. To ubezpieczyciel, stosując własne instrumenty i kryteria, dokonuje oceny ryzyka i wiarygodności danego podmiotu oraz możliwości zapłaty składek, w wyniku czego podejmuje decyzję o udzieleniu ochrony ubezpieczeniowej danemu podmiotowi. Decyzja ubezpieczyciela oparta jest na danych przedstawianych we wniosku wykonawcy o objęcie ochroną ubezpieczeniową, dotyczących w szczególności wypłaconych w przeszłości odszkodowań za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności zawodowych lub prowadzonej działalności (liczba szkód, wysokość wypłaconych odszkodowań). Może więc zaistnieć sytuacja, że ubezpieczyciel nie zawrze umowy ubezpieczenia z przedsiębiorcą, który w przeszłości wyrządzał wiele szkód. W konsekwencji taki wykonawca nie będzie w stanie złożyć dokumentu potwierdzającego posiadanie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, o ile takie jest wymagane w konkretnym postępowaniu o zamówienie, a więc nie uzyska tego zamówienia, gdyż zostanie wykluczony z powodu niespełnienia określonego warunku udziału w postępowaniu.

Treść dokumentu ubezpieczenia

Warto wskazać na regulację art. 809 § 1 ustawy Kodeks cywilny (dalej: kc), zgodnie z którą ubezpieczyciel zobowiązany jest potwierdzić zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia.

W pzp z 2004 r. ustawodawca nie nazywa dokumentu, jaki wykonawca może przedstawić na potwierdzenie posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia. Jeszcze do niedawna przepisy rozporządzenia w sprawie dokumentów mówiły wprost o opłaconej polisie lub innym dokumencie. W praktyce to polisa nadal jest dokumentem najczęściej przedstawianym przez wykonawców.

[...]

Sylwia Mosur-Blezel

główny specjalista w instytucji współfinansującej projekty unijne i środowiskowe; odznaczona przez Prezydenta RP brązowym medalem za długoletnią służbę