Alternatywnymi dla środków pomocowych Unii Europejskiej źródłami pomocy finansowej są tzw. fundusze norweskie i fundusze Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Jednak ich skuteczne pozyskanie w niektórych obszarach niemal graniczy z cudem.

Państwami darczyńcami tzw. mechanizmów finansowych są trzy kraje EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu), niebędące członkami Unii Europejskiej: Norwegia (fundusze norweskie), Islandia i Liechtenstein (fundusze Europejskiego Obszaru Gospodarczego). Za możliwość funkcjonowania i korzystania ze swobód jednolitego rynku państwa te zobowiązały się stworzyć mechanizmy finansowe jako narzędzia finansowego wsparcia nowych państw członkowskich, mających najniższy PKB w Unii Europejskiej. Pomoc ta ma tworzyć warunki wyrównywania poziomu gospodarczego na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Polsce na realizację zadań w latach 2004-2009 przyznano w ramach tych programów kwotę 533,51 mln euro. O środki te ubiegać się mogą wszystkie instytucje sektora publicznego i prywatnego oraz organizacje pozarządowe. Do największych potencjalnych beneficjentów należy zaliczyć administrację rządową i samorządową, instytucje naukowo- -badawcze, stowarzyszenia i fundacje. Wspomniane mechanizmy finansowe wspierają z reguły średnie i duże projekty. Wielkość dofinansowania nie może być bowiem mniejsza niż 250 tys. euro na pojedynczy projekt. Jednocześnie poziom dofinansowania w przypadku tych instrumentów finansowych wynosi 85 proc. kosztów kwalifikowanych w przypadku instytucji publicznych, natomiast w przypadku projektów realizowanych we współpracy z podmiotami prywatnymi maksymalny poziom wynosi 60 proc. W mechanizmach finansowych funkcjonują 4 typy projektów:

– pojedyncze projekty (inwestycje mogące funkcjonować samodzielnie),

– grupy projektów (programy składające się z równorzędnych i oddzielnych projektów),

– granty blokowe,

– fundusz kapitału początkowego (mający na celu wspieranie przygotowania projektów).

Największe znaczenie z punktu widzenia potencjalnych beneficjentów mają pojedyncze projekty, cieszące się największym zainteresowaniem beneficjentów.

Obszary priorytetowe

Mechanizmy finansowe EOG i fundusze norweskie finansują projekty w ramach dziesięciu obszarów priorytetowych: