Pod koniec lat 90. XX w. na zamówienia w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa przeznaczano rocznie niemal połowę budżetu obronnego wszystkich krajów UE. Celem dyrektywy obronnej jest uregulowanie tego rynku.

Pierwszą próbą uregulowania zamówień obronnych było wprowadzenie w 2003 r. artykułu 296 do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej: TWE). W kolejnym roku opublikowano Zieloną Księgę w sprawie zamówień publicznych w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa (dalej: OiB), która zdefiniowała nowe wyzwania:

• konieczność zwiększenia przejrzystości i otwartości rynków obronnych między poszczególnymi państwami członkowskimi UE;
• ujednolicenie zakresu stosowania art. 296 TWE.

Podjęte konsultacje pokazały, że:

• granica między zakupami w dziedzinie OiB, które były związane z podstawowymi interesami bezpieczeństwa, a zakupami, które nie były z takimi interesami związane, nie była jednoznaczna;
• nie zawsze było jasne, jakie zasady należało stosować w przypadku danego zamówienia;
• obowiązująca wówczas dyrektywa o zamówieniach publicznych (2004/18/WE) została uznana za niedostosowaną do wielu zamówień publicznych w dziedzinie obronności, ponieważ nie uwzględniała specyfiki zamówień w tej branży;
• zastosowanie art. 296 TWE nadal sprawiało problemy i znacznie różniło się w poszczególnych państwach członkowskich.

W toku dalszych prac, w celu poprawy zaistniałej sytuacji, Komisja Europejska w 2005 r. ogłosiła dwie inicjatywy:

• przyjęcie „Komunikatu wyjaśniającego w sprawie zastosowania artykułu 296 TWE”;
• opracowanie dyrektywy regulującej zamówienia w dziedzinie OiB.

Postanowienia traktatowe

Artykuł 296 ust. 1 lit. a TWE nie ogranicza się do sektora obrony, jego ogólnym celem jest bowiem ochrona informacji, których nie można nikomu ujawnić bez szkody dla podstawowych interesów bezpieczeństwa państwa (dalej: PIBP). Może to również dotyczyć zamówień publicznych na wrażliwy sprzęt, zarówno w sektorze obrony, jak i bezpieczeństwa.

Treść art. 296 ust. 1 lit. b TWE stanowi zaś podstawę zwolnienia zamówień publicznych w dziedzinie obronności z przepisów rynku wewnętrznego; jest to środek odnoszący się do handlu bronią, amunicją lub materiałami wojennymi albo ich produkcji. Państwa członkowskie mogą korzystać z tego zwolnienia w celu udzielania zamówień w dziedzinie obronności, jeśli spełnione zostaną warunki określone w TWE zgodnie z interpretacją Trybunału Sprawiedliwości. Jednocześnie zakres zastosowania art. 296 ust. 1 lit. b TWE jest ograniczony koncepcją „podstawowych interesów bezpieczeństwa” oraz listą wyposażenia wojskowego, o której mowa w ust. 2 tego artykułu.