Solidarna odpowiedzialność zamawiającego, przewidziana w art. 647¹ kc, lub wynikający z pzp system bezpośredniej zapłaty wobec podwykonawcy aktualizują się w chwili, gdy wykonawca odmawia zapłaty bądź uchyla się od niej.

W licznych artykułach i opiniach ekspertów niejednokrotnie przedstawiano zasady, warunki oraz pozostałe kwestie formalne związane z zawieraniem umów podwykonawczych w ramach kontraktów o roboty budowlane, gdzie inwestorem jest publiczny zamawiający. Szeroko opisywane były także zmiany ustawy – Prawo zamówień publicznych (dalej: pzp) dokonane nowelizacją z 8 listopada 2013 r.¹ (obowiązującą od 24 grudnia 2013 r.), która wprowadziła dodatkową ochronę podwykonawców.

Już od ponad roku zamawiający zmagają się z nową rzeczywistością, gdzie funkcjonują dwa równoległe reżimy rozliczeń wynagrodzenia podwykonawców, tj. zapłata z tytułu solidarnej odpowiedzialności inwestora, przewidzianej w art. 6471 ustawy – Kodeks cywilny (dalej: kc) oraz wprowadzony do pzp system rozliczenia wynagrodzenia zwany potocznie bezpośrednią zapłatą dokonywaną na rzecz podwykonawców. Wydaje się jednak, że nowe regulacje wcale nie uprościły kwestii związanej z rozliczaniem wynagrodzeń należnych podwykonawcom zamówień publicznych.

Jak działają lub jak powinni działać zamawiający, by prawidłowo rozliczyć inwestycję, nie narazić się na postępowania sądowe spowodowane roszczeniami ze strony podwykonawców, ale też nie zapłacić dwukrotnie? Odpowiedź na to pytanie jest istotna zwłaszcza w sytuacji, gdy na wspomniane dwie drogi dokonywania rozliczeń nakładają się dodatkowe skomplikowane regulacje prawne, np. w zakresie przelewów wierzytelności (w tym dokonywanych na zabezpieczenie kredytów na realizację inwestycji) czy – co w praktyce zdarza się coraz częściej – w zakresie prawa upadłościowego i naprawczego.

Autorom niniejszego artykułu nie pozostaje nic innego, jak omówienie przypadków z życia wziętych – sytuacji, z którymi najczęściej spotykają się zamawiający przy realizacji inwestycji budowlanych z udziałem podwykonawców.

Model odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy uregulowany w kc

W art. 143c ust. 8 pzp wskazano, że regulacje określone w art. 143a–143d nie naruszają praw i obowiązków wynikających z przepisów art. 6471 kc. Należy zatem uznać, że art. 647¹ kc ma niejako równoległe zastosowanie w rozliczeniach zgłoszonych podwykonawców, także w ramach umów o zamówienie publiczne.

W myśl art. 647¹ § 2 kc do zawarcia umowy podwykonawczej o roboty budowlane wymagana jest zgoda inwestora. Zgodnie ze zdaniem drugim wskazanego paragrafu wykonawca powinien przedstawić inwestorowi umowę z podwykonawcą lub projekt takiej umowy. Judykatura oraz doktryna zgodnie w tym względzie wskazują, że inwestor musi mieć chociaż możliwość uzyskania wiedzy o istnieniu stosunku prawnego między wykonawcą a jego podwykonawcą.