Naruszenia art. 5 pzp w praktyce dotyczą przede wszystkim przesłanek umożliwiających udzielenie zamówienia na usługi niepriorytetowe w trybie negocjacji bez ogłoszenia lub w trybie z wolnej ręki.

Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach zamówień publicznych jest Prezes Urzędu Zamówień Publicznych (dalej: Prezes UZP). Czuwa on nad przestrzeganiem zasad systemu zamówień, a w szczególności kontroluje proces udzielania zamówień w zakresie przewidzianym ustawą.

Zasady prowadzenia kontroli określone zostały w rozdziale 3 działu V ustawy – Prawo zamówień publicznych (dalej: pzp). W sytuacji gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia doszło do naruszenia przepisów pzp, które mogło mieć wpływ na jego wynik, Prezes UZP może wszcząć z urzędu lub na podstawie uzasadnionego wniosku kontrolę doraźną uprzednią (przed zawarciem umowy z wykonawcą) lub następczą (po zawarciu umowy).

Ustawa nie wskazuje, kto może być wnioskodawcą, przez co należy rozumieć, że prawo zawiadomienia Prezesa UZP w trybie art. 165 pzp w przypadku uzasadnionego przypuszczenia naruszenia przepisów przysługuje każdemu podmiotowi. Należy dodać, że wszczęcie kontroli doraźnej może nastąpić wyłącznie w okresie przed upływem 4 lat od zakończenia postępowania.