Kiedy mamy do czynienia z wyjątkową sytuacją niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, a wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia.

Zamówienie z wolnej ręki to tryb udzielenia zamówienia, w przypadku którego z określonych przyczyn nieuzasadnione byłoby przeprowadzanie procedury konkurencyjnej, ale celowe jest udzielenie zamówienia określonemu wykonawcy. Zazwyczaj wykonawca ten wskazany jest wprost w przepisie prawnym (np. naturalny monopolista, określony twórca, dotychczasowy wykonawca, podmiot, wobec którego prowadzona jest procedura likwidacyjna, egzekucyjna albo upadłościowa).

Nie podmiot, a okoliczność

Jednak w kilku przypadkach przepisy nie wskazują podmiotu, któremu można udzielić zamówienia, ale sytuację, w jakiej może się tak stać. Tak jest w przypadkach, gdy:

1. dwa kolejne postępowania konkurencyjne nie doprowadziły do wyboru wykonawcy,
2. zamówienie na dostawy dokonywane jest na giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych, w tym giełdzie towarowej innych państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
3. zamówienie udzielane jest przez placówkę zagraniczną albo na potrzeby własne jednostki wojskowej w rozumieniu przepisów o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa, a jego wartość jest poniżej tzw. progów unijnych.